دورۀ شکار و جمع آوری خوراک
کهن ترین دست ساخته های انسان در ایران از مکان های باستانی کّشف رود، گنج پر، غاردربند گیلان، شیوهتو در مهاباد و لادیز در سیستان و بلوجستان به دست آماده است و شامل ابزارهای سنگی دورۀ پارینه سنگی قدیم است که بیش از یک میلیون تا حدود دویست و پنجاه هزار سال قدمت دارد. انسان های اولیه از این ابزارهای برای شکستن استخوان، بریدن پوست و گوشت، تراش چوب و ساخت ابزارهای دیگر استفاده می کردند.
دورۀ پارینه سنگی میانی پیش از دویست هزار سال قبل آغاز شده و تا حدود چهل هزار سال پیش به طول انجامید. انسان نئاندرتال و احتمالا انسان مدرن اولیه در همین دوره در ایران می زیستند. آثار این دوره، شامل ابزارهای ساخته شده از سنگ چخماق و بقایای سنگواره جانوران یافت شده در غارهای و پناهگاه هایی مانند غارهای کُنجی و قّمّری(لرستان)، قلعه بُزی و محوطه نیاسر بدست آماده است. ابزارهای مهم این دوره انواع خراشنده نوک تیز است که برای قصابی لاشۀ شکار، آماده سازی پوست و کارهایی از این دست استفاده می شده است.
دورۀ پارینه سنگی جدید که حدود 40 هزار سال پیش آغاز شد و حدود 20 هزار سال پیش به پایان رسید، با ورود انسان هوشمند امروزین و فرهنگ آنها به ایران همزمان است. در این دوره ساخت ابزارهای سنگی از تیغه و ریز تیغه رواج یافت و در کنار آنها استفاده از ابزارهای استخوانی و تزیینات شخصی مانند آویز صدفی، دندان حیوانات و همچنین گل اُخرا به عنوان مادۀ رنگی نیز متداول شد. از سکونتگاه های مهم این دوره غار یافته لرستان و غارهای ملاورد و خر در کرمانشاه است.
مشخصه های دورۀ بعد یا فراپارینه سنگی، ابداع ابزارهای ترکیبی، استفاده از سنگ ساب و ذخیره سازی مواد خوارکی است. این دوره از حدود 20 هزار سال پیش آغاز می شود و در حدود 12 هزار سال پیش با اتمام عصر یخبندان به پایان میرسد. سکونتگاه های مهم این دوره غار علی تپه در مازندران و پناهگاه پاسنگر در لرستان است.
( منبع : بروشور موزه ملی ایران)
